#29: Belirsizlikte Hareket Etmek
Belirsizlik ne demek? Belirsizlikten korkmak, belirsizlikten kurtulmak ve girişimcilik adına diğer detaylar.
Hava kapalıyken etkinliğe gittin ve etkinlik çıkışı yağmur başladı. Halbuki havadurumunda yağmur gözükmüyordu. Bu yüzden ıslandın ve zor duruma düştün. Kendine “hep bunlar benim başıma geliyor” gibi sözlerle kızdın. Sence kızmakta haklı mıydın? 🤔
Girişimcilik özünde belirsizlikte hareket edebilmekle ilgilidir. Bu çoğunlukla zordur. Bu bölümde bunu nasıl daha kolaylaştırabileceğinizi edindiğim tecrübeler ve araştırmalarımla birlikte anlatacağım.
Belirsizlik Ne Demek?
TDK’da belirsizlik çok yavan bir anlatıma sahip.1 Belirsiz olma durumu yazar. Belirsiz kelimesi ise belirli olmayan der. 😅 Aslında belirsizlik, herhangi bir durumun gerçekleşme olasılığının bilinmemesidir.
“1 milyon insana ulaşacak mıyım? Belirsiz. O zaman belirsizse hiç uğraşmayalım…” Tam bu noktada felsefe yapmaya başlarsınız. “Zaten öleceğiz neden yaşayalım ki” demek gibi. Ya da “olmayacaksa uğraşmanın bir anlamı yok” demek gibi.
Belirsizlikten Korkmak
Eksik bilgiler korkuya sebep olur.2 Belirsizlikten korkmak evrimsel bir mirastır. 3 Atalarımız bilmediği bitkiyi yemiş ve zehirlenmiştir. Kimisi ölmüş kimisi iyileşmiş. Bunu torunlarına aktarmış.
Ebeveynlerinizin korkuları, düşünme şekilleri ve hayata bakışı neyse muhtemelen sizin de öyle olacaksınız. Kredi çekmiş ve batmış kişileri gören ebeveyniniz krediden ve borçtan korkar. Bunu size aktarır. Siz de borç almaktan korkarsınız. Aslında borç korkutucu değil. Korkutucu olan onu nasıl kapatacağınızı bilememenizdir. Her şey iyi borç kötü borç konusunu bilmenizle ilgilidir.
Para kötü değildir. Kötü olan onu kullanma biçiminizdir. Hayır yaparsan iyidir, kumar oynarsan kötüdür. Ama özünde para kötü değildir. Kötü olan davranıştır.
Belirsizlikten Kurtulmak
Bir sorunu çözmek için önce bir sorununuz olmalı. Belirsizlik neden gerçekleşiyordu? Eksik bilgiden. Çözümü ise eksik bilgileri doldurmaktır!
Yaptığınız şeyler olmuyorsa, sürekli başınıza bir şeyler geliyorsa bunun nedeni ne insanlardır, ne evrendir, ne de yaratıcıdır. Nedeni sizsiniz. Çünkü her şey kafanızın içinde olup biter.
Önce Kabul Edin
Ne kadar çok itiraz ederseniz o kadar çok çekilmez olur. Kabul edin ve sürecin keyfini çıkarın. Allah aşkına kimin başına böyle bir şey gelebilir ki? Bırakın, torunlarınıza anlatacağınız hikayeleriniz olsun.
Torunlarınıza anlatacağınız bir başka şey ise kapak resmindeki kişi Kıbrıslı Zenon’un bakış açısıdır. O, stoacılık felsefesini kuran kişidir. Bu felsefeyi araştırmanızı öneririm. Tek cümle ile anlatmak gerekirse:
“Kontrol edemediğin şeyleri kabullen; kontrol edebildiğin tek şey tepkilerdir. Belirsizlik kaçınılmazdır; erdemli yaşam bu bilinmezliğe rağmen sağlam durmaktır.”
Spotify’da StoikYaşam podcastini dinleyebilirsiniz. Zaman zaman açar dinlerim. Güzel kafa açan podcasttir.
Sonra Problemi Tanımlayın
Sınavda başarısız mısın? Çok çalışırsan başaracağınızı mı düşünüyorsun? Hayır! Çok çalışmak başarı değildir! Akıllı çalışmak başarının, ta kendisidir!
Al eline kazma kürek git bahçeye 3 metrelik çukur kaz. Ne geçti eline? Hiç bir şey. Ama çok çalıştın! Al eline testleri, 100 tane test çöz. Ama konuyu anlamadıktan sonra çok çalışmanın ne anlamı var?
Sınav örneğinden gidelim. Sınavda başarısızsan çok çalışmadığından değil; aklında tutamadığından, mantıksal çıkarımlar yapamadığından, duygularını kontrol edemeyip streslendiğinden başarısızsın. Testler veya en güzel kalemle ilgili değil!
Problemi tanımlamak için bilgi edinmelisiniz. Üyeleriniz hesaplarını siliyorsa siz nedenini sormadan veya verileri incelemeden çözüme ulaşamazsınız!
“Rastgele iş yaparsan, rastgele sonuç alırsın.”
— Uğur KILCI
Hemen Sonra Basitleştir
1 milyon Türk Lirası kazanman gerekiyorsa ve bu sana çok zor geliyorsa hedefini yaz ve parçalara ayır. Onu grupla. Çünkü neydi? Belirsizliğin sebebi eksik bilgidir!
Belirsizlik durumunda beynindeki amigdala bunu tehdit olarak algılar. Savaş ya da kaç moduna girersin. Bu yüzden bazıları far görmüş tavşan gibi dona kalır. Çünkü hiç acil durum planı yapmamışlardır.
Mesela ben yıllar önce böyle dona kalmıştım: üniversite ücretimi ödemem gerekiyordu. Güzel yürekli birinden bir borç aldım. Borcu kapatmak için ise ajanstan iş almıştım (Milli Eğitim Bakanlığı ve Unicef işbirliğinde otizmli çocuklar başta olmak üzere okul öncesi çocuklar için 7500 tane oyun yapmıştık. Uzun hikaye.). Aynı dönemde kurucu ortağımla beraber CreateTargetAudience.com isimli bir ürün yapmıştık. Binlerce dolar kazanmıştık. Fakat dona kaldım, ikisini yönetemedim ve girişimden oy birliğiyle ayrılmak zorunda kaldım.
Böyle bir şeyle karşılaştım çünkü ağzıma iki büyük lokma almış ve hepsini aynı anda yemeye çalışıyordum. Zor.
Her şeye rağmen bunlar kafamın içinde bitiyordu. Başarılı İnsanların Biyolojik Ortak Özellikleri yazımdan sonra anladım ki sağlıklı bir insan tüm bu sorunlarla daha iyi yüzleşiyor ya da hiç ona uğramıyor. Yani o sporlar yapılacak! :)
Mesela stresi kontrol etmekten bahsediyoruz. Stresi kortizol hormonu salgılatır ve onu dizginlemek için iyi uyumak, sağlıklı beslenmek, spor yapmak gerekir. Magnezyum ise stresi yönetmekteki bir faktör olduğunu öğrendim. (⚠ Doktorunuza danışın.)
Şimdi Ters İşlem Yapın
1 milyonu büyük görmek korkutucu gelebilir. Ama basitleştirince daha akla yatkın olur. Anlık kurla küsurat hariç 25205$.
1 milyon demek yerine 25 bin demek daha az korkutucudur. Fakat buradan bakınca korkutucu. Oradan buraya ters işlem yaparsak daha iyi anlaşılır.
Diyelim ki 5$’lık bir ürün satsanız, 1 yılda 5041 tane ürün satmanız gerekir. Böl 12 aya, ayda 421 üyesi olan SaaS yaparsanız. Yılda 1M₺ kazanırsınız.
Ya 5 yerine 100 olsaydı? O zaman 253 tane satmanız gerekir. 5 bin değil!
Ardından Tekrar Tanımla
Bu noktaya kadar geldikten sonra elindeki verilerle tekrar tanımla. Benim 1 milyon ₺’ye ihtiyacım yok. Benim 100$’a satılabilecek bir şeye ihtiyacım var ve bunu dünyada 253 kişi istemeli!
Bak şimdi kulağa ne kadar güzel geliyor. 😈
Soru Sorun
Hala belirsizlikte misin? Mantığınız el vermedi mi? Olabilir, bu doğal. Çünkü hala arayışınız bitmemiş demektir. Aramaya devam edin!
Kendinize sorun, çevrenize, bu konuda uzman olduğunu düşündüklerinize ama cevaplar sizi bazen yanlış yöne yönlendirir. Daha iyi anlatmak gerekirse…
“Altın almak istersen kasaptan manavdan akıl almayacaksın!”
Hiç yurtdışında satış yapmamış, kodlama bilmeyen, bilgisayar dahi kullanamayan, ilkokul terk birinden nasihat dinlemeyin! Demoralize olmayın. Gerek yok.
İbn-i Haldun der ki:
“Fazla tevazunun sonu, vasat insandan nasihat dinlemektir.”
İnsanların dışında, Google’ye sorun, ChatGPT gibi yapay zekalara sorun, forum ve gruplarda sorun, YouTube’a sorun. Çıktıları tüketin ve ortak noktaları keşfetmeye, içindeki deseni bulmaya çalışın. Yani bilgiye ulaşmak için arayışa çıkın! Gerekiyorsa o bilgiyi siz icat edin!
Mesafeyi Ölç, Strateji Oluştur
Bunu da kabul etmelisiniz. Sonsuz zamanınız yok. Harekete geçmek zorundasınız. Savaş ya da kaç. Birini seç.
Tamam her şeyi çözdük, peki şimdi? Nereye kadar geldin? Çok mu zorlandın? O zaman harika çünkü elinde artık sağlam veriler var. Bunu kullan!
Ulaşmak istediğin hedefe kaç günde ulaşabilirsin? Gün sayısını azaltmak için ne yapabilirsin? Kime gidebilir veya hangi sorulara cevap aramalısın?
Strateji oluştur. Biraz ilerle. Büyük resimden bak. Mesafeyi tekrar ölç. Strateji oluştur ve tekrar biraz daha ilerle…
Strateji konusunda sınav örneğine tekrar dönelim. Sınav 2 buçuk saat. 3 şekerin var. Öğrencilerin ortalaması 30. dakikada stres yapmaya başlarsa, 10 veya 15. dakikada şeker yemek seni 30. dakikada stresini hafifletir ya da hiç uğramaz.
İşte bunlar gibi düşünmek, strateji oluşturmak demektir.
Hayal Edin ve Devam Edin
Çevrenizdeki 5 kişinin ortalaması olduğunuzu duymuşsunuzdur. Benzeri şekilde ne tür içerikler tüketiyorsanız onlara benzersiniz. Ne tür gıdalar tüketiyorsanız beyniniz o yönde gelişir.
Moral bozucu müzikler dinlemeyin. Çünkü sürekli zihninize kötü düşünceleri telkin edersiniz. Başardığınızı hayal etmelisiniz. Süreci hayal edin. Süreci sevin. Hayal ederek ve motivasyonunuzu (vibe) yüksek tutarak başarıyı telkin edersiniz.
Eğer salak değilseniz, hatalarınız dersler çıkartarak ilerleyebileceğinizi anlayabilirsiniz. Eğer zor geliyorsa kolaylaştır. Zihninde canlandır. Ve yap! Sadece canlandırmak yetmez. Sadece dua etmek yetmez! Harekete geçmelisiniz! Tevekkül.
Seyit Onbaşı bile kaç kiloluk şeyi kaldırmış. Her şey kafanın içinde olup bitiyor. Kendi kendine gelin güvey olmak yerine verilere bak, ilerle, verilere bak, ilerle, verilere bak, ilerle, verilere bak, ilerle, verilere bak, ilerle…
Mutlu Son
Evet bu hafta girişimcilerin belirsizlikte hareket edebilen canlılar olduğunu gördük. Bu becerilerinizi geliştirebilirsiniz. Bu haftanın egzersizleri:
Başkalarının olaylarına “en kötü ne olabilir ki?” diyerek sesli düşünün. Mümkünse tek başınızayken sesli düşünün yoksa yanlış anlaşılabilirsiniz. 😅
Günlük kararsızlıklarınızı oyunlaştırın. Mavi elbise mi kırmızı mı? O piti piti yapın. 😁 Ne olacaksa olsun.
Küçük dozlarda belirsizliklerle toleransınızı arttırın. Örneğin seçimlerle sonuçların değiştiği hikayeli bilgisayar oyunları oynayın.
Kim bilir belki bunları yaparken milyon dolarlık bir fikir bulursunuz. :)
Herkese iyi haftalar bol kazançlar dilerim. 🙋♂️
https://sozluk.gov.tr/
https://www.psikoterapi.pro/makaleler/belirsizlik-neden-korku-yaratir
https://www.scientificamerican.com/article/is-our-tendency-to-experi/